Yönetim kurulu başkanımız İsmail Kemaloğlu, İstanbul Ticaret Borsasının Borsa Aktüel dergisinin Temmuz-Ağustos sayısında “FAO Gıda Fiyat Endeksi Düşüş Eğiliminde” konulu yazı kaleme aldı.
FAO Gıda Fiyat Endeksi Düşüş Eğiliminde
İklim değişikliği, artan jeopolitik riskler, savaşlar, salgın hastalıklar, gıda tedarik zincirindeki bozulmalar gibi çok sayıda faktörün etkisi ile aşırı yükselen uluslararası hammadde fiyatları Tahıl Koridoru başta olmak üzere son aylarda yaşanan olumlu gelişmelerin etkisi ile tersine döndü.
Ukrayna ve Rusya gibi dünya tarım ürünleri dış ticaretinde çok önemli bir yere sahip iki ülkenin savaşı nasıl ki fiyatları fırlattı ise tahıl koridoru vasıtası ile hammaddeler için dış ticaret güvenlik koridorunun açılması da o derece fiyat düşüş eğilimi oluşturdu.
Son bir yıl içinde özellikle tahıl ürünlerinde ve yağlı tohumlarda fiyatlar %40-50 oranında geriledi. Rekoltelerdeki olumlu beklenti, özellikle en büyük buğday ihracatçısı Rusya devletindeki tarihi üretim rekorları, taleplerdeki daralmalar da fiyat düşüşlerini tetikledi.
Bugün ülkemiz açısından baktığımızda yurtiçi tahıl ürünleri fiyatları yurtdışı fiyatlardan pahalı hale geldi. Tabii bu denklemde dövizdeki baskılanmanın ve döviz kurundaki yatay seyrin de etkisi mevcut.
Aşağıdaki grafiklerde de görüleceği üzere tahıl ürünleri, süt ürünleri, yağlı tohumlarda önemli fiyat düşüşleri görülmektedir. Buna karşılık şeker ve et tarafta yukarı yönlü hareket dikkat çekmektedir.
FAO Gıda Fiyat Endeksi, Nisan 2023’e göre yüzde 2,6 düşerek ve Mart 2022’de ulaştığı tüm zamanların en yüksek seviyesinden yüzde 22,1 düşerek Mayıs 2023’te ortalama 124,3 puan oldu. Mayıs ayındaki düşüş, kısmen şeker ve et endekslerindeki artışlarla dengelenen bitkisel yağlar, tahıllar ve süt ürünleri fiyat endekslerindeki önemli düşüşlerle desteklendi.
FAO Tahıl Fiyat Endeksi, Mayıs ayında ortalama yüzde 4,8 ve bir yıl önceki rekor değerinin yüzde 25,3 altında.
Uluslararası buğday fiyatları, önümüzdeki 2023/24 sezonunda bol miktarda küresel arz beklentisi ve Karadeniz Tahıl Girişimi’nin uzatılması nedeniyle aylık bazda yüzde 3,5 düştü. Dünya mısır fiyatları Mayıs ayında yüzde 9,8 düştü.
2023/24 için olumlu bir görünüm, iki büyük ihracatçı olan Brezilya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde daha yüksek üretim beklentisiyle küresel tedarikte bir toparlanmaya işaret ediyor ve fiyatlar üzerinde baskı oluşturuyor. Amerika Birleşik Devletleri’nin yavaş ihracat temposu ve Çin’in iptal ettiği alımlar da dünya mısır fiyatları üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturdu.
FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, Mayıs ayında ortalama yüzde 8,7 düşüşle ve bir önceki yılın seviyesinin yüzde 48,2 kadar altında yer aldı. Endeksteki devam eden düşüş, hurma, soya, kolza tohumu ve ayçiçeği yağlarında dünya fiyatlarının düşmesini yansıtıyor. Uluslararası hurma yağı fiyatları, uzun süreli zayıf küresel ithalat alımlarının başlıca üretici ülkelerdeki üretim artışı beklentileriyle aynı zamana denk gelmesi nedeniyle Nisan ayına göre önemli ölçüde düştü.
Bu arada, dünya soya yağı fiyatları, büyük ölçüde Brezilya’daki verimli soya fasulyesi mahsulünün sürekli baskısı ve daha yüksek alternatif hammadde arzının kısmen yerini aldığı Amerika Birleşik Devletleri’ndeki beklenenden yüksek stokların desteğiyle art arda altıncı aydır düştü.
FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi, Mayıs ayında ortalama yüzde 3,2 düşerek 2022’deki değerinin yüzde 17,7 altında kaldı. Kuzey yarımkürede mevsimsel olarak yüksek süt üretiminin ortasında, stoklar da dahil olmak üzere mevcudiyet. Art arda 10 aylık düşüşün ardından, süt tozları için uluslararası fiyat teklifleri, Kuzey Asyalı alıcıların alımlarındaki artışı ve Okyanusya’daki mevsimsel olarak düşen süt arzını yansıtarak toparlandı. Bu arada, Güneydoğu Asyalı alıcıların yüksek alımları ve mevsimsel olarak düşen süt arzı nedeniyle Okyanusya’dan gelen tedarikler için artan fiyat teklifleri, yüksek ihracat mevcudiyeti nedeniyle Avrupa fiyatlarındaki düşüşle neredeyse dengelendiğinden, tereyağı fiyatları hafifçe yükseldi.
FAO Et Fiyat Endeksi, Mayıs ayında ortalama yüzde 1,0 artarak üst üste dördüncü aylık artış oldu, ancak yine de geçen yılın aynı ayındaki değerinin yüzde 4,1 altında.
Uluslararası kümes hayvanı eti fiyatları, özellikle Asya’dan devam eden yüksek ithalat talebi ve yaygın kuş gribi salgınlarından kaynaklanan potansiyel kısa vadeli arz zorluklarına ilişkin bazı endişeler nedeniyle Mayıs ayında daha da arttı.
Dünya sığır eti fiyatları, Avustralya’da devam eden yüksek sığır katliamına rağmen, Brezilya tedariklerine yönelik artan küresel talep ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki devam eden arz sıkışıklığı ile desteklenerek hafifçe arttı. Domuz eti fiyatları art arda dördüncü ayda arttı, ancak marjinal olarak, yüksek üretim maliyetlerinden ve başka yerlerdeki hayvan hastalıklarından kaynaklanan arz kısıtlamaları Brezilya’nın tedarikine olan talebi artırdığından. Bu arada, dünya küçükbaş eti fiyatları, Okyanusya’dan gelen yüksek ihracat mevcudiyeti nedeniyle düştü.
FAO Şeker Fiyat Endeksi, Mayıs ayında ortalama yüzde 5,5 artarak üst üste dördüncü aylık artış oldu ve bir yıl önceki değerinin yüzde 30,9 üzerinde oldu. El Niño fenomeninin gelişiminin 2023/24 mahsullerini nasıl etkileyebileceğine dair artan endişeler ve 2022/23 sezonunda beklenenden daha düşük küresel mevcudiyetler, Mayıs ayında uluslararası şeker fiyatlarındaki artışı tetikledi. Brezilya’da soya fasulyesi ve mısırdaki güçlü rekabet nedeniyle nakliye gecikmeleri de dünya şeker fiyatlarındaki artışı destekledi. Bununla birlikte, Brezilya’daki 2023 şeker kamışı mahsulleri için olumlu görünüm ve hasadın ilerlemesine fayda sağlayan iyileşen hava koşulları, daha büyük aylık fiyat artışlarını engelledi.