Yönetim Kurulu Başkanımız İsmail Kemaloğlu, İstanbul Ticaret Borsası’nın İSTİB Haber gazetesinin Mayıs sayısında “Uluslararası Gıda Fiyatları Düşmeye Devam Ediyor” konulu yazı kaleme aldı.
Uluslararası Gıda Fiyatları Düşmeye Devam Ediyor.
Savaşlar, jeopolitik riskler, salgınlar, gıda tedarik zincirindeki bozulmalar, iklim riskleri derken bir yıl öncesine kadar dünya gıda fiyatlarındaki aşırı artış ana gündem konularından biriydi. Ülkeler gıda güvenliği için gıda ürünlerinin ihracatını yasaklamak, sınırlandırmak dahil her türlü önlemi almaktaydı. Hammadde fiyatları zirve yaparken tarımsal girdinin ana hammaddelerinden gübreye erişim sorunu vardı ve enerji fiyatları aşırı derecede yükselmişti.
Söz konusu risklerin önemli ölçüde minimize edildiği bir dönemden geçiyoruz. Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşın tahıl Koridoru anlaşmalarının da etkisi ile gıda tedarik zincirini aksatmaması, Karadeniz ülkelerindeki üretimlerin dış pazarlara ihraç edilebilmesi uluslararası piyasaları rahatlattı.
Hala söz konusu ülkelerde devreden önemli hububat, yağlı tohum stokları mevcuttur. Ayrıca yeni hasat dönemi beklentisi de olumludur. Alıcı ülkeler bu kapsamda talep için acele etmemekte, panik yapmamaktadır.
Tüm bu gelişmeler son bir yıldır küresel gıda fiyatlarında düşüş eğilimini devam ettirmektedir.
FAO Gıda Fiyat Endeksi düşmeye devam ediyor.
FAO Gıda Fiyat Endeksi, Şubat 2023’e göre 2,8 puan (yüzde 2,1) düşerek Mart 2023’te ortalama 126,9 puan oldu ve bir yıl önce zirveye ulaşmasından bu yana art arda on ikinci aylık düşüşe işaret ediyor. Mart 2022’den bu yana geçen on iki ayda endeks 32,8 puan (yüzde 20,5) kadar düştü. Mart ayında endeksteki düşüşte tahıl, bitkisel yağ ve süt fiyatlarındaki düşüşler, şeker ve et fiyatlarındaki artışlar belirleyici oldu.
Bu ayki düşüş, tüm önemli tahılların uluslararası fiyatlarındaki düşüşü yansıtıyor. Uluslararası buğday fiyatları, bol küresel arz ve ihracatçılar arasındaki güçlü rekabet nedeniyle yüzde 7,1 ile en çok düşen oldu. Ukrayna’nın Karadeniz limanlarından ihracat yapmaya devam etmesine izin veren Karadeniz Tahıl Girişimi’nin genişletilmesi de düşüşe katkıda bulundu.
Avustralya’nın üretimine ilişkin yüksek tahminler ve bu ay Avrupa Birliği’nde iyileşen mahsul koşulları, küresel arz görünümünü daha da güçlendirdi. Yüksek arzın rekabetçi fiyatları desteklemeye devam ettiği Rusya Federasyonu’ndaki güçlü rekabet de piyasalar üzerindeki aşağı yönlü baskıyı sürdürdü.
Dünya mısır fiyatları da yüzde 4,6 düştü. Mart ayında, Güney Amerika’daki hasatlardan gelen mevsimsel mevcudiyet, Brezilya’daki rekor üretim beklentileri ve Karadeniz Tahıl Girişimi’nin uzatılması baskısı altında. Diğer kaba taneler arasında, dünya arpa ve sorgum fiyatları, uluslararası mısır ve buğday piyasalarındaki zayıflığın etkisiyle sırasıyla yüzde 6,7 ve yüzde 5,7 düştü.
Uluslararası pirinç fiyatları, Hindistan, Vietnam ve Tayland da dahil olmak üzere başlıca ihracatçı ülkelerde devam eden veya yaklaşan hasatların ağırlığıyla Mart ayında yüzde 3,2 azaldı.
FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, Şubat ayına göre 4,1 puan (yüzde 3,0) düşüşle Mart ayında ortalama 131,8 puan ve bir yıl önceki seviyesinin yüzde 47,7 kadar altında yer aldı. Endeksteki düşüş, yüksek dünya palm yağı fiyatlarını dengelemekten çok, düşük soya, kolza tohumu ve ayçiçek yağı kotasyonlarının net sonucuydu.
Uluslararası hurma yağı fiyatları art arda üç ay düştükten sonra Mart ayında toparlandı. Bazı büyüyen bölgelerdeki olumsuz hava koşulları ve seller nedeniyle Güneydoğu Asya’daki düşük üretim seviyelerinin yanı sıra, Endonezya tarafından uygulanan geçici ihracat kısıtlamaları nedeniyle sınırlı küresel ihraç edilebilir arzdan dolayı palm yağı fiyatları daha fazla destek aldı.
Bu arada, sırasıyla kolza tohumu ve ayçiçek yağı fiyatları da düşmeye devam etti.
FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi, Şubat ayına göre 1,1 puan (yüzde 0,8) düşüşle Mart ayında ortalama 130,3 puan ve bir önceki yılın aynı ayındaki seviyesinin 15,6 puan (yüzde 10,7) altında yer aldı. Mart ayındaki düşüşte peynir ve süt tozu fiyatlarındaki düşüş, tereyağı fiyatlarındaki artış etkili olmuştur.
Peynir için uluslararası fiyat kotasyonlarındaki düşüş, önde gelen ihracatçılarda stoklar da dahil olmak üzere artan ihracat olanakları arasında Asya’daki önde gelen ithalatçıların çoğunun daha yavaş alım yapmasıyla desteklendi. Süt tozu fiyatları, özellikle kısa vadeli teslimatlar için yavaşlayan ithalat talebi ve Batı Avrupa’da mevsimsel olarak artan süt üretimi nedeniyle art arda dokuz aydır düştü. Tereyağı fiyatları ise özellikle Kuzey ve Güneydoğu Asya ülkelerinden Okyanusya’ya yönelik güçlü ithalat talebi nedeniyle arttı.
FAO Et Fiyat Endeksi, Mart ayında ortalama 113,0 puan, Şubat ayına göre biraz artış (0,9 puan ve yüzde 0,8), ancak bir yıl öncesine göre 6,3 puan (yüzde 5,3) düşüş. Mart ayında, sığır arzının önümüzdeki aylarda daha düşük olmasının beklendiği Amerika Birleşik Devletleri’ndeki artan iç fiyatların etkisiyle sığır eti fiyat teklifleri arttı. Domuz eti fiyatları, özellikle devam eden arz kısıtlamaları ve Paskalya öncesi artan talep nedeniyle Avrupa’da yükselen fiyatlar nedeniyle biraz arttı.
Buna karşılık, birkaç büyük ihracatçı ülkede yaygın kuş gribi salgınlarının ortasında yaşanan arz güçlüklerine rağmen, kümes hayvanı eti fiyatları, küresel ithalat talebinin azalması nedeniyle art arda dokuzuncu aydır düştü. Koyun eti fiyatları da Şubat ayında kaydedilen yüksek fiyatlardan aşağı yönlü bir düzenlemeyi yansıtarak ortalama olarak daha düşüktü.
FAO Şeker Fiyat Endeksi, Şubat ayına göre 1,8 puan (yüzde 1,5) artışla Mart ayında ortalama 127,0 puan oldu ve art arda ikinci aylık artış oldu ve Ekim 2016’dan bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Hindistan, Tayland ve Çin’de düşen üretim beklentilerinin ardından 2022/23 sezonunda Brezilya’da hasat edilmek üzere olan şeker kamışı mahsullerindeki olumlu görünüm dünya şeker fiyatları üzerindeki yukarı yönlü baskıyı sınırladı.
Uluslararası ham petrol fiyatlarındaki düşüş ve Brezilya’da şeker üretiminde şeker kamışının daha fazla kullanılmasını teşvik etmesi, Brezilya realinin ABD doları karşısında zayıflamasıyla birleştiğinde, dünya şeker fiyatlarındaki aylık artışın sınırlı kalmasına katkıda bulundu.
Yurtdışı Piyasa Gelişmeleri
Nisan ayına girdiğimiz bugünlerde ülkemizin de bulunduğu coğrafyanın yeni sezon hasadı da yaklaşmaktadır. 2 ay sonra hasat başlangıcı diyebiliriz. 2022-23 hasat sezonu ilginç gelişmelere sahne oldu.
Bugünlerde buğday, arpa, mısır fiyatları önceki yıl fiyatlarına, hatta altına gerilemiştir. Ayçiçek tohumu fiyatları önceki yılın %30, Ayçiçek yağı %25, Palm yağı ise %45’i civarında daha aşağılarda oluşmuştur.
Tarım ürünlerinin genel fiyat düşüşlerine karşılık bakliyat ürünlerini önceki yıl ile mukayese ettiğimizde bakliyat grubunda fiyat artışı görülmesi dikkate değerdir. Cari nohut fiyatları önceki yılın %13, kuru fasulye %4, kırmızı mercimek %7, yeşil mercimek ise %9 üzerindedir.
Genel anlamda üretimlerde sorun görünmediğini çok kez vurguladık. Hatta geçtiğimiz sezon buğday üretiminde dünya rekoru söz konusudur. Ancak dikkat çeken faktör ticaret hacimlerindeki artışlardır. Baktığımızda son 5 yıl mukayesesinde;
*Dünya buğday üretimi %8 artarken, ticaret hacmi %21,
* Arpa üretimi %9 artarken, ticaret hacmi %19,
* Pirinç üretimi %2 artarken, ticaret hacmi %24,
* Soya fasulyesi üretimi %3 artarken, ticaret hacmi %13 artmıştır. Çünkü hep söylediğimiz gibi; ana üreten ve ihraç eden ülkenin sınırlı, ithal eden ülkenin çok sayıda olduğu ve iklim riskleri, göçler gibi sebeplerle daha çok ülkenin ithalatçı konuma geçtiği bir dünya yaşıyoruz.
Son günlerde hububat, yağlı tohum fiyatlarında ciddi düşüşler görülmektedir. FAO Gıda Fiyat Endeksi düşüş seyrini göstermektedir.
Karadeniz bölgesindeki gelişmeler uluslararası fiyatlara yön verirken, Tahıl Koridoru antlaşmasının seyri de belirleyici görünmektedir.
Nihayetinde dünyanın en büyük buğday üreticisi ülkesi ve ayçiçeği dahil hububat ve yağlı tohumlarda büyük pay sahibi ülkeler Karadeniz havzasındadır. Rekor üretimlerle fiyatta rekabetçi olunurken, devreden stoklar ve yeni sezon beklentileri de olumlu havayı sürdürmektedir.
Buna karşılık özellikle Rusya tarafta fiyat düşüşlerine serzenişler artarken, düşük fiyatlardan iç piyasaları zarar gören ülkelerin de tepki sesleri yükselmektedir.
Şikago ve Avrupa borsalarında önceki haftaki ani fiyat düşüşlerinin ardından Rusya’nın buğday ve ayçiçeği tohumu/yağı ihracatına sınırlama getirebileceği açıklandı.
Rus hükümetinin buğday için ihraç fiyatlarının FOB 275 $/ton seviyesinin altına indirilmemesini talep ettiği konuşulmaktadır. Beklenti, Rus buğdayının ihraç fiyatlarının FOB 275-285 $/ton aralığında oluşmasıdır. Bu fiyat sınırlamasına uymayan ihracatçılara bitki sağlığı sertifikası verilmeyerek bürokratik bir önlem uygulanacağı düşünülmektedir.
Hububat başta olmak üzere stratejik ürünlerde bulunduğumuz coğrafyanın yeni sezon hasadı yakın zamanda başlayacaktır. Piyasalar genel anlamda olumlu seyretmekte, yeni hasat rekoltesinde sorun görünmemektedir. Uluslararası hammadde fiyatlarının seyrini önümüzdeki günlerde yaşanabilecek muhtemel gelişmeler şekillendirecektir.