Yönetim Kurulu Başkanımız İsmail Kemaloğlu, İstanbul Ticaret Borsasının İSTİB Haber gazetesinin Ekim ayı sayısında “Tarım piyasalarındaki gelişmeleri, FAO Gıda Endeksindeki düşüşü, olumlu hasat sezonunu, fiyat düşüşlerini ve ekimlerde düşüklük riskinin devam etmesini” değerlendirdi.
Yönetim Kurulu Başkanımızın değerlendirmeleri şu şekildedir:
Aylardır rekorlarla kapanan uluslararası hububat, bakliyat, şeker ve yağlı tohum fiyatları son aylardaki olumlu gelişmelerle düşüş eğilimini sürdürüyor. Bu hasat sezonunda rekoltelerdeki artış beklentisi öne çıkıyor.
FAO Gıda Fiyat Endeksi Ağustos ayında üst üste beşinci ay düştü.
FAO Gıda Fiyat Endeksi Temmuz ayına göre 2,7 puan (%1,9) düşüşle Ağustos 2022’de ortalama 138,0 puan oldu ve art arda beşinci aylık düşüşünü kaydetti. Son düşüşe rağmen endeks bir yıl önceki değerinin 10,1 puan (yüzde 7,9) üzerinde kaldı.
FAO Tahıl Fiyat Endeksi, Ağustos ayında ortalama 145,2 puan, Temmuz ayına göre 2,0 puan (yüzde 1,4) düştü, ancak yine de Ağustos 2021 değerinin 14,8 puan (yüzde 11,4) üzerinde. Ağustos ayında, uluslararası buğday fiyatları yüzde 5,1 düşerek, özellikle Kanada, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu’nda artan üretim beklentileri ve kuzey yarımkürede hasat devam ederken artan mevsimsel mevcudiyet nedeniyle art arda üçüncü aylık düşüşü işaret etti.
Bununla birlikte, küresel buğday fiyatları geçen yıl Ağustos ayında değerlerinin yüzde 10,6 üzerinde kaldı. Uluslararası iri taneli fiyatları Ağustos ayında marjinal bir şekilde (yüzde +0,2) arttı ve bir yıl önceki değerlerinin ortalama yüzde 12,4 üzerine çıktı.
Dünya mısır fiyatları hafif yükseldi, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki sıcak ve kurak koşullar nedeniyle düşük üretim beklentileri büyük ölçüde etkilenirken, Ukrayna’dan yapılan ihracatın yeniden başlaması fiyatların daha fazla artmasını engelledi.
Buna karşılık, dünya arpa ve sorgum fiyatları sırasıyla yüzde 3,8 ve yüzde 3,4 oranında geriledi.
FAO Tüm Pirinç Fiyat Endeksi, en çok işlem gören Indica çeşitlerinin kotasyonlarındaki hafif düşüşlerin diğer pirinç pazarı segmentlerindeki ılımlı fiyat artışlarını telafi etmesiyle Ağustos ayında sabit kaldı.
FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, Ağustos’ta aylık 5,5 puan (yüzde 3,3) düşüşle 163,3 puan ortalamasıyla endeks değeri bir önceki yılın biraz altında kaldı. Endeksin devam eden düşüşü, yüksek soya kotasyonlarını fazlasıyla dengeleyen hurma, ayçiçeği ve kolza yağı dünya fiyatlarındaki düşüşten kaynaklandı.
Uluslararası palm yağı fiyatları, özellikle düşük ihracat vergileri ve Güneydoğu Asya’da mevsimsel olarak artan üretim sayesinde Endonezya’dan artan ihracat olanaklarının etkisiyle Ağustos ayında üst üste beşinci ayda düştü.
Bu arada, dünya ayçiçek yağı değerleri, Ukrayna’nın limanlarından yapılan sevkiyatların kademeli olarak yeniden başlamasıyla aynı zamana denk gelen zayıf küresel ithalat talebiyle düştü.
Uluslararası kolza yağı fiyatları da önümüzdeki 2022/23 sezonu için bol miktarda arz beklentisi nedeniyle Ağustos ayında düştü.
FAO Et Fiyat Endeksi Ağustos ayında ortalama 122,7 puan, Temmuz ayına göre 1,8 puan (yüzde 1,5) düştü ve Haziran 2022’de ulaşılan tüm zamanların en yüksek seviyesinden art arda ikinci aylık düşüşü işaret etti, ancak yıllık karşılık gelen değerinin 9,3 puan (yüzde 8,2) üzerinde kaldı.
Ağustos ayında, önde gelen ithalatçıların daha düşük ithalat alımları ve bir şekilde artan küresel ihracat olanakları nedeniyle uluslararası kanatlı et fiyatları düştü. Bu arada, dünya sığır eti fiyatları, önde gelen bazı ihracatçı ülkelerdeki zayıf iç talep, ihracat arzındaki artış ve Avustralya arzındaki mütevazi artış nedeniyle düştü. Buna karşılık, domuz eti fiyat teklifleri kesime hazır domuz arzının devam etmesi nedeniyle yükselirken, Çin’in daha düşük alımlarını telafi ederek bazı Avrupa ülkelerinden artan ithalat talebi nedeniyle küçükbaş eti fiyatları ılımlı bir şekilde toparlandı.
FAO Şeker Fiyat Endeksi, Temmuz ayına göre 2,4 puan (yüzde 2,1) düşüşle Ağustos ayında ortalama 110,4 puan, art arda dördüncü aylık düşüşe işaret etti ve Temmuz 2021’den bu yana en düşük seviyesine ulaştı.
Ağustos ayındaki düşüş, esas olarak Hindistan’daki şeker ihracat üst sınırındaki artış ve daha düşük Brezilya’daki etanol fiyatları, şeker üretiminde daha fazla şeker kamışının kullanılması beklentilerini yükseltti. Bununla birlikte, olumsuz hava koşulları nedeniyle Brezilya’da Ağustos ayının ilk yarısında beklenenden düşük olan şeker üretimi ve kuru koşulların Avrupa Birliği’ndeki 2022 mahsulü üzerindeki etkisine ilişkin süregelen endişeler, şeker fiyatlarında daha önemli düşüşleri engelledi.
Eylül ayı için de genel anlamda olumlu seyrin devamını bekliyoruz. halen uluslararası piyasalarda fiyatlarda haftalık bazda iniş çıkışlar olsa da sakin seyrediyor diyebiliriz.
Çin ve AB tarafta yaşanan kuraklıklar mısır gibi belirli ürün rekoltelerini etkilemekten öte talep yönlü baskı yapabilir. Zira Çin bilindiği gibi dünya buğday stoklarının %50’den fazlasını, mısır stoklarının ise %60’lardan fazlasını kontrol eden bir ülke.
Şayet Çin gibi en büyük alıcı ülkelerin ithalat taleplerini artırma gayreti uluslararası hammadde fiyatlarının yönünü yukarı çevirebilir. Bu etkileri önümüzdeki aylarda daha iyi analiz edebilme imkanı olacak. Açıklanacak aylık raporlarda rekoltelerin gidişatını ve arz-talep dengesi ile stok devirlerini görebileceğiz.
Öte yandan uluslararası fonların emtia piyasası ilgisi devam ediyor. İleriye yönelik işlemlerde (Future alımlar) zamanla hafta içlerinde keskin yükselişler de görüyoruz. Bu yükselişlerin dönemsel olarak devam etmesi bekleniyor.
ULUSLARARASI TARIM ÜRÜNLERİ PİYASASI
Geçtiğimiz bir iki yıl içinde yoğun şekilde gıda fiyatlarındaki artışı, uluslararası piyasalardaki fiyat oynaklıklarını konuşuyorduk. Gıda güvenliği meselesi her ülkenin temel ve öncelikli sorunu haline gelmişti.
İklim değişikliklerinin yarattığı riskler, rekolte eksiklikleri, salgınların tedarik zincirini bozması, son olarak Ukrayna ve Rusya arasındaki savaş uluslararası tarım ürünleri arz ve talep dengesini bozmuş, üst üste rekor fiyat hareketleri görmüştük.
Bu hareketlere bağlı olarak ülkelerin stoklama eğilimi artmış, ürünlerin ihracatını yasaklama ve sınırlandırmalar çok sayıda ülke tarafından uygulanan normal dış ticaret düzenlemeleri halini almıştı.
Bugün de artan enerji maliyetleri, akaryakıt fiyatlarındaki hareketlenme tarımsal üretim maliyetlerini ve nihayetinde gıda işletmelerinin operasyonel maliyetlerini artırmış ve hammadde fiyatlarındaki düşüş gıda ürünlerine tam olarak yansımamaktadır. Ancak fiyatlar açısından daha olumlu bir hasat sezonu yaşıyoruz diyebiliriz.
Dünyanın en büyük buğday üreticisi Rusya’daki rekor üretim beklentisi, ‘Tahıl Koridoru’ için ülkemizin öncülüğünde alınan olumlu gelişmeler ve buna bağlı olarak Ukrayna’dan 2 milyon tonun üzerinde tarımsal ürünün ihraç edilebilmesi, Kanada ve ABD’deki olumlu üretim beklentileri FAO Gıda Fiyat Endeksinin son beş aydır üst üste düşmesine sebep olmuştur.
Buğday, arpa ve mısır başta olmak üzere hububat, yağlı tohumlar ve şeker fiyatlarında önemli oranlarda fiyat düşüşleri yaşandı. Örneğin buğday fiyatlarında savaş döneminden bugüne kalitesi ve menşeine bağlı olarak 100-150 dolar/ton fiyat düşüşleri görüldü.
Uluslararası piyasalarda yaşanan bu düşüş, yurtiçi piyasaları da etkiledi. Zira halen hububat için gümrük vergileri sıfırlanmış olarak uygulanıyor ve bu uygulama 31 Aralık tarihine kadar devam ediyor. 320-335 dolar/ton fiyatlarla buğday ithalatı, 300 dolar/ton ile mısır, 310 dolar/ton civarında fiyatlarla arpa ithalatı mümkün. Kurlardaki yatay seyir de ithalatı cazip hale getiriyor.
Genel kanaatimiz bu durumun uzun süre devam etmeyeceği ve önümüzdeki aylarda fiyat hareketlerinin görüleceği yönündedir. Zira AB başta olmak üzere Çin dahil yaşanan kuraklık yeni ekim dönemini tehdit ettiği gibi Ukrayna’da savaşın etkisi ile ekimlerde düşüklük riski devam etmektedir.